Rak szyjki macicy pozostaje jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych u kobiet na całym świecie. Jego główną przyczyną jest przewlekłe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), szczególnie typami wysoko onkogennymi. W ostatnim czasie wprowadzono istotne zmiany w profilaktyce tego nowotworu, które mają na celu zwiększenie skuteczności wykrywania stanów przedrakowych oraz redukcję zachorowalności. Minister zdrowia podpisała rozporządzenie rozszerzające Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy o dwa nowoczesne badania: test HPV HR oraz cytologię na podłożu płynnym (LBC). Wejdzie ono w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia. To przełom w systemie profilaktyki onkologicznej w Polsce i bardzo dobra wiadomość dla wszystkich kobiet.

Nowoczesne metody badań przesiewowych

Dotychczas podstawowym narzędziem w ramach profilaktyki wtórnej była cytologia konwencjonalna lub płynna. Metoda ta polega na ocenie mikroskopowej komórek pobranych z szyjki macicy, jednak jej skuteczność w wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych jest ograniczona. W odpowiedzi na te ograniczenia wprowadzono testy molekularne wykrywające DNA wysoko onkogennych typów HPV. Testy te cechują się znacznie większą czułością i pozwalają na wykrycie zakażenia HPV na długo przed wystąpieniem zmian cytologicznych.

Nowy model profilaktyki przewiduje, że testy HPV staną się główną metodą badań przesiewowych, a cytologia będzie wykorzystywana jedynie jako test uzupełniający u pacjentek z dodatnim wynikiem testu HPV. Nowością jest jednak dalsze postępowanie z pobraną próbką – w przypadku wyniku dodatniego testu na obecność HPV, nie ma konieczności ponownego zapraszania pacjentki na badanie. Próbka jest przechowywana i automatycznie poddawana dalszej analizie, co pozwala na szybszą i bardziej precyzyjną diagnostykę. Ta forma diagnostyki, w stosunku do dotychczas obowiązującej, opartej całkowicie na badaniach cytologicznych, jest dwukrotnie bardziej skuteczna w wykrywaniu stanów przedrakowych i raka szyjki macicy. Wynika to z faktu, iż w przypadku konwencjonalnego rozmazu cytologicznego komórki są rozprowadzane na szkiełku podstawowym, utrwalane, odpowiednio barwione i poddane ocenie. W przypadku rozmazu cytologicznego na tzw. podłożu płynnym, rozmaz uzyskiwany jest poprzez zastosowanie odpowiedniej maszyny. Próbka pozbawiona jest czynników, które utrudniają analizę tego rozmazu. Stąd ocenia się, że jego dokładność jest wyższa.

Zmiany te są zgodne z aktualnymi wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej (ESGO) oraz Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), które rekomendują testowanie molekularne jako bardziej efektywną metodę w prewencji raka szyjki macicy.

Program powszechnych szczepień przeciwko HPV

Kluczową rolę w profilaktyce pierwotnej odgrywają przede wszystkim szczepienia przeciwko HPV, które skutecznie zapobiegają zakażeniom wirusem odpowiedzialnym za rozwój większości przypadków raka szyjki macicy. W Polsce od 1 września 2024 roku rozszerzono program powszechnych szczepień przeciwko HPV, obejmując dzieci w wieku 9–14 lat. Szczepienia te są bezpłatne i dostępne zarówno w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej, jak i w szkołach podstawowych.

Badania kliniczne wykazały, że szczepionki przeciwko HPV mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju raka szyjki macicy nawet o 90%, jeśli podawane są przed pierwszym kontaktem z wirusem.

Podsumowanie

Zmiany w profilaktyce raka szyjki macicy, obejmujące wprowadzenie testów HPV jako podstawowego narzędzia badań przesiewowych oraz rozszerzenie programu szczepień, mogą znacząco przyczynić się do zmniejszenia liczby zachorowań na ten nowotwór. Kluczowe jest jednak zwiększenie świadomości społecznej oraz promowanie regularnych badań profilaktycznych, które pozwalają na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie stanów przedrakowych. Nowoczesna profilaktyka oparta na testach molekularnych i szczepieniach daje realną szansę na wyeliminowanie raka szyjki macicy jako istotnego problemu zdrowotnego w populacji – wskazuje dr n. med. Piotr Magnowski specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii, ginekologii onkologicznej oraz genetyki klinicznej.

Do gabinetów lekarskich zapraszamy w Tarnowie Podgórnym przy ul. Niklewicza 1 oraz w Luboniu przy ul. Wschodnia 26a

Informacje zawarte na blogu mają charakter informacyjny i nie stanowią porady medycznej oraz nie powinny zastępować konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Źródło: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników